Obecna granica polsko-czeska w Górach Suchych (pasmo to nazywane jest po czesku Javoří hory) była w przeszłości północną granicą dóbr opactwa w Broumowie. Na tym odcinku zachowały się ślady oznaczeń granicznych tego opactwa.
Trójpański Kamień.
To chyba najbardziej znany a tej okolicy zachowany ślad dawnych oznaczeń granicznych. Trójpański Kamień postawiony został na tzw. trójstyku, czyli punkcie gdzie zbiegają się granice trzech dóbr.
Ten trójstyk został oznaczony na mapie z 1763 roku:
źródło mapy: mapire.eu
Trójpański Kamień stoi przy obecnym słupku granicznym 204/3.
Na kamieniu znajdują się herby i inicjały właścicieli stykających się w tym miejscu dóbr. Oznaczenia wyryte na kamieniu zostały opisane na mapie katastralnej z 1848 roku:
źródło map: archivnimapy.cuzk.cz
Inicjały i herby wyryte na Trójpańskim Kamieniu oznaczają:
MGVH (Max Graf von Hochberg) – hrabia von Hochberg z Książa.
JBVS (Joseph Baron von Stiellfried) – baron von Stiellfried z Nowej Rudy.
OAB – pierwsza litera to inicjał Othmara (Othmarus) Daniela Zinkeo – opata w latach 1700 – 1738. Dwie kolejne litery to skrót od „Abbas Brzevnovensis” czyli „Opat Brzewnowa” (*).
(*) – Opactwo w Broumowie było prepozyturą opactwa w Brzewnowie, stąd interpretacja historyków liter ‚AB’ jako ‚Abbas Brzevnovensis’ (Opat Brzewnowa) a nie ‚Abbas Braunensis’ (Opat Broumova).
szkice na podstawie źródła z: Gazeta Noworudzka
Część kamienia, na której znajdują się oznaczenia opactwa broumowskiego jest dzisiaj najbardziej zachowana.
Na stronie ‚broumowskiej’ kamienia, oprócz oryginalnej daty 1732, widać poniżej późniejszą – 1870. Trzecia z dat, najniższa ‚1966’ jest raczej rytem nudzących się pograniczników w owym czasie.
Po stronie wschodniej Trójpańskiego Kamienia widoczna jest również cyfra „430”. Jest to najprawdopodobniej ślad po istniejącej w XIX wieku numeracji granicy.
W lecie 2021 roku Trójpański Kamień został przewrócony i najprawdopodobniej przygotowany do wywiezienia. Próbę kradzieży udaremniono szybką reakcją straży leśnej i nadleśnictwa. Po tym incydencie kamień ponownie postawiono.
źródło zdjęcia: dziennik.walbrzych.pl
źródło zdjęcia: dziennik.walbrzych.pl
Kamienne znaki graniczne opactwa w Broumowie.
Na wspomnianej mapie katastralnej z 1848 roku naniesione zostały również opisy znaków granicznych wzdłuż całego ciągu granicy. Jedna (przeważnie pierwsza) z liter jest inicjałem imienia opata w czasie, kiedy dany znak graniczny został postawiony (co określa wypisana przy literach data).
Dwie pozostałe litery – „AB” – to skrót od „Abbas Brzevnovensis” czyli „Opat Brzewnowa” (*).
(*) – Opactwo w Broumowie było prepozyturą opactwa w Brzewnowie, stąd interpretacja historyków liter ‚AB’ jako ‚Abbas Brzevnovensis’ (Opat Brzewnowa) a nie ‚Abbas Braunensis’ (Opat Broumova).
Mapy katastralne z XIX wieku mają zaznaczone znaki graniczne opactwa postawione w latach 1732 – 1836.
źródło map: archivnimapy.cuzk.cz
Oznaczenia zakonnych kamieni granicznych można również znaleźć na mapie sztabowej z 1853 roku:
źródło mapy: chartae-antiquae.cz
Zachowało się do dzisiaj kilka śladów tego oznaczania granic w Górach Suchych przez opactwo broumowskie. Na północnym stoku góry Ruprechtický Špičák, przy obecnym słupku granicznym 215/9 dostrzec można pozostałości starego kamienia granicznego.
Przyglądając się uważnie, ponad wykutą datą na kamieniu widać zachowany fragment wykutego symbolu – brzewna (pnia pozbawionego gałęzi), który był symbolem opactwa.
Wykuta data to najprawdopodobniej ‚1820’, co według opisów na zachowanych mapach oznaczałoby, że ten kamień graniczny przed zniszczeniem mógł mieć oznaczenia ‚FAB’.
źródło mapy: chartae-antiquae.cz
Następne kamienie graniczne napotykam na odcinku dzisiejszej granicy od przełęczy pod Czarnochem do Słonecznej Kopy:
Częściowo skuty kamień graniczny ‚NAB 1856″ w pobliżu obecnego słupka 202/3:
Kamień graniczny ‚NAB 1846″ obok obecnego słupka III/203 po drugiej stronie granicznej drogi:
Kamień graniczny ‚NAB 1846″ obok obecnego słupka 203/4 po drugiej stronie granicznej drogi:
Pozostałość (dolna część z datą) kamienia granicznego ‚NAB 1846″ obok obecnego słupka 203/6 po drugiej stronie granicznej drogi:
Resztki tego kamienia ukryte były pod mchem…
Pozostałość (dolna część z datą) kamienia granicznego ‚NAB 1846″ obok obecnego słupka 203/10 po drugiej stronie granicznej drogi:
Cała trasa wzdłuż granicy polsko-czeskiej od przełęczy pod Czarnochem do Słonecznej Kopy prowadzi w lesie bez żadnej szansy na widoki oprócz jednego miejsca – przy słupku granicznym III/204, niedaleko Trójpańskiego Kamienia otwiera się na moment ograniczona panorama na Góry Sowie.
Post Scriptum:
Jak można zauważyc na powyższych zdjęciach kamieni granicznych opactwa, nie uniknęły one ‚ręki’ znakarza szlaku. To chyba jakaś plaga, tym bardziej, że drzew w okolicy nie brakuje….
Ścieżką w bok... 