Na Skalniku w Rudawach Janowickich byłem już co najmniej dziesięć razy. Dopiero niedawno coś mnie tknęło, kiedy dokładniej zerknąłem na mapy tej góry i zadałem sobie pytanie:
Gdzie dokładnie jest NAJWYŻSZY punkt w Rudawach Janowickich???
Na pewno jest on na wierzchowinie Skalnika, ale właśnie, gdzie? Nie pozostało mi nic innego ja po raz kolejny w ramach szwędania się po Rudawach Janowickich wejść po raz któryś na Skalnik, tym razem w ramach prowadzonego już piąty rok śledztwa „Topograficznych porządków najwyższych wierzchołków mezoregionów Sudetów.” 🙂
Topograficzne porządki… – Skalnik kontra „Ostra Mała”
Kota wysokościowa – Skalnik
Za najwyższy punkt w Rudawach Janowickich powszechnie uważa się kotę wysokościową na wierzchowinie góry Skalnik (50°48′30.0″N 15°54′01.0″E) z podawaną na mapach wysokością 944, lub 945 metrów n.p.m. Około 30 metrów od koty przebiega szlak turystyczny, przy którym od kilku lat jest oznaczenie wierzchołka.
W miejscu koty wysokościowej przed laty stała wieża triangulacyjna, po której widoczne są ślady fundamentów. Obecnie (2019 rok) pojawiła się tutaj nawet skrzynka z pamiątkową pieczątką.
Mapa z 1893 roku ma oznaczone to miejsce z podaną wysokością 940m n.p.m. Góra na mapie nosi nazwę „Friesensteine”
źródło mapy: historic.place
Interesująco zaczyna być spoglądając na późniejsze mapy topograficzne sprzed 1945 roku. Na mapie z 1912 roku kota wysokościowa pojawia się 500 metrów na zachód z wysokością 935,3m n.p.m. Z warstwic jednak widać, że nie jest to najwyższe miejsce, pozostaje nim ciągle okolica obecnej koty wysokościowej Skalnika.
źródło mapy: geoportal.dolnyslask.pl
Najciekawsza jest mapa topograficzna z 1939 roku. Miejsce dzisiejszej koty wysokościowej Skalnika jest oznaczone wysokością 940m n.p.m. natomiast najwyższy punkt 945,1m n.p.m. pojawia się w miejscu gdzie na poprzedniej mapie bylo oznaczenie 935,3m n.p.m. Dodatkowo prócz nazwy „Friesensteine” pojawia się kolejna – „Freie Koppe”.
źródło mapy: geoportal.dolnyslask.pl
Punkt oznaczony na mapie z 1939 roku jako najwyższy – 945,1m n.p.m. znajduje się na skale z punktem widokowym (50°48’26.0″N, 15°53’39.0″E). Ten punkt widokowy nosi nazwę „Ostra Mała”. Piszę tę nazwę celowo w cudzysłowiu, gdyz pomimo, że umieszczana jest ona na wszystkich mapach turystycznych nie jest ona nazwą oficjalną. W powojennym porządkowaniu nazewnictwa obiektów fizjograficznych Monitor Polski z 13 lipca 1949 ustala nazwę „Skalnik” zarówno dla nazwy „Friesensteine” jak i „Freie Koppe”.
źródło ilustracji: Monitor Polski z 13 lipca 1949
Nie znalazłem żadnej informacji kiedy i dlaczego nazwa „Ostra Mała” sie pojawiła. Niemniej jednak obecnie spopularyzowała się i jest ona powszechnie używana.
„Ostra Mała”
Pozostaje pytanie – skąd na mapie z 1939 roku „Ostra Mała” ma wysokość 945,1m n.p.m., skoro wszystkie powojenne mapy i przewodniki oznaczają to miejsce wysokością 939m n.p.m?
Wyjaśnienie znajduję patrząc uważnie na mapę topograficzną w serwisie geoportal.gov.pl. Reper geodezyjny z wysokością 935,8m n.p.m. nie jest w miejscu punktu widokowego „Ostra Mała” ale oddalony jest od niego około 50 metrów w kierunku południowym. Sam punkt widokowy oznaczony został symbolem skały z podaną obok cyfrą ‚16.0’ oznaczającą wysokość skały. Symbol skały jest na warstwicy 930 metrów n.p.m. co po dodaniu wysokości skały daje nam wysokość punktu widokowego 946 metrów n.p.m, co zgadzałoby się (z dokładnością do metra) z wysokością podawaną na mapie z 1939 roku.
Na mapie geoportalu zaznaczona jest również kota wysokościowa Skalnika (kółko po prawej stronie), na której widnieje wysokość 944m n.p.m. Wynikałoby więc, że najwyższy punkt w Rudawach Janowickich znajduje się na punkcie widokowym Ostra Mała!
źródło mapy: geoportal.gov.pl
Jak to wygląda w rzeczywistości?
- Reper, od którego podawana jest na mapach turystycznych wysokość „Ostrej Małej” odnajduje w lesie nieopodal w pozycji podanej na mapie (50°48’25.0″N, 15°53’40.0″E). Odczytana w tym miejscu wysokość moim wysokościomierzem wyniosła 935m n.p.m.
- Wysokość odczytana moim wysokościomierzem w miejscu koty wysokościowej Skalnika wyniosła 945m n.p.m.
- Najwyższa wartość wysokości odczytana na moim wysokościomierzu na punkcie widokowym „Ostra Mała” wyniosła 946m n.p.m. Wartość ta odczytana została na skale znajdującej się za drewnianą ławką na punkcie widokowym:
- udostępniony na geoportalu w 2019 roku odczyt z map wysokościowych pokazuje następujące najwyższe wysokości:
„Ostra Mała”: 944,37m n.p.m. (50°48’26.5″N, 15°53’38.7″E)
Skalnik (reper): 944,2m n.p.m. (50°48’30.5″N, 15°54’01.0″E)
Podsumowując:
- Wyniki moich pomiarów wysokościomierzem wykazały, że najwyższym punktem na Skalniku, a co za tym idzie najwyższym punktem w Rudawach Janowickich byłby najwyższy głaz na punkcie widokowym „Ostra Mała”. Jednak różnica wysokości moich pomiarów wyniosła 1 metr na korzyść Ostrej Małej w porównaniu z powszechnie uważanym najwyższym punktem – kotą wysokościową Skalnika 500 metrów na wschód. Ta różnica wysokości jest w granicach błędu mojego wysokościomierza, więc nie mogę jednoznacznie stwierdzić, gdzie jest fizycznie najwyższy punkt w Rudawach Janowickich. Podobnie z odczytem z map wysokościowych – różnica wysokości wynosi mniej niż 0.2 metra, co jest równiez w granicach błędu na tych mapach.
- Jednoznacznie natomiast mogę stwierdzic, że podawana na mapach turystycznych wysokość „Ostrej Małej” – 935m n.p.m. jest błędna. Prawidłowa wysokość tego punktu widokowego wynosi około 15-16 metrów więcej. Chyba, że za nazwę „Ostra Mała” przyjmiemy miejsce posadowienia repera geodezyjnego, a nie skałę z punktem widokowym.
- Nazwa „Ostra Mała” nie jest oficjalną a jedynie powszechnie przyjętą.
Ścieżką w bok... 
„Zabawa” dopiero się zaczyna. Proszę uruchomić w Geoportalu funkcję NMT i pamiętać, że zaczynamy zmieniać nasze „0” z Kronsztadu na… Antwerpię, to podobno dla Polski +16 cm. Ufff, będzie się działo. Już teraz dla niektórych punktów w Górach Świętokrzyskich różnica wysokości potrafi dochodzić do… 2 m i nie mówię tu o Łysicy. Pozdrawiam i życzę wytrwałości w prowadzeniu bloga. Jest super
Dzięki za miłe słowa. Co do punktu ‚zerowego’ to dla mnie zbyt skomplikowane 🙂 dlatego opieram się na swoich ‚pomiarach’ względnych wysokości kontrowersyjnych miejsc gdzie jest najwyższy punkt. Problemem jest u mnie dokładność pomiaru wysokości, która wynosi na sprzęcie, który mam 1 metr. Ułatwieniem byłby dostęp online do odczytów wysokości w punkcie z map LIDAR (tak jak to mają np. Czesi). U nas niestety jest to ciągle płatna usługa za kilometr kwadratowy co staje się kosztowne… Pozdrawiam.
Mógłbym napisać doktorat o takich “błędach”. P.O.R.W.Ty – na mapach topograficznych częściej odnoszą sie do punktów triangulacyjnych niż do najwyższego punktu w terenie.
Ja też już się mógłbym przymierzać do doktoratu w tej dziedzinie 🙂
PS. Co znaczy „P.O.R.W.Ty” ??
Punkt o Okreslonej Rzednej Wysokosci Terenu
Jak bym dostał obuchem w głowę! Jak robiłem Koronę Gór Polski to byłem tylko w punkcie wysokościowym (tam gdzie jest pieczątka). Na punkt widokowy na skale nawet nie szedłem bo co to za atrakcja jakieś widoczki? Teraz okazuje się, że tam jest najwyższy punkt?? W takim razie będę musiał robić Skalnik jeszcze raz! Nawet nie chodzi tu o Koronę tylko życie ze świadomością, że nie byłem w najwyższym punkcie. A trochę do przejechania mam, bo mieszkam na Mazurach. W jeden dzień nie obróce więc co najmniej dwa dni wypada z życiorysiu. Koszmar z tymi szczytami!
Nic na to nie poradzę. 😉 A tak poważnie – do ‚zaliczenia’ Koron miejsce koty wysokościowej Skalnika jest akceptowane przez tych co zatwierdzają. No chyba, że masz swoją ambicję (tak jak i ja) postawienia nogi w fizycznie najwyższym punkcie. Jednak na razie, co do wysokości najwyższego punktu w Rudawach Janowickich – jak pisałem nie jestem pewien bo różnica pomiarów wysokości jest w granicach błędu mojego wysokościomierza. Niemniej jednak polecam Ostrą Małą zobaczyć przy okazji pobytu w Sudetach. Pozdrawiam.
Świetny wpis i jak zwykle dobra robota! Na Skalniku byłem wraz z synem podczas tegorocznej majówki. Weszliśmy również na “Małą Ostrą” i generalnie tak jak Ty, lubię w okolicy każdego szczytu wypatrywać miejsc rzeczywiście najwyżej położonych, a nie sugerować się tylko i wyłącznie tabliczkami, czy mapą. Pamiętam jeszcze, że mówiłem do syna, że to wielka szkoda, że “Mała Ostra” nie jest najwyższym szczytem Rudaw, bo jest bardzo malowniczą skałą, no i te widoki – nie to, co miejsce oznaczone tabliczką “Skalnik 945” – a tu proszę, taka niespodzianka!!!