Przy żółtym szlaku turystycznym z Pasterki do Radkowa w Górach Stołowych stoi stary kamienny drogowskaz (50°29’42.0″N 16°20’26.0″E).
Wspominałem już o tym drogowskazie stojącym na skraju łąki i lasu we wpisie „Na kamieniach w Stołowych… – Drogowskazy„, w którym zestawiłem wszystkie mi znane tego typu zachowane zabytki w Górach Stołowych.
Drogowskaz, jak mówi sama jego nazwa, wskazuje kierunki dróg 🙂 W tym przypadku w kierunku północnym drogowskaz kieruje do ‚Kaltwasser’. Fakt domalowania powyżej przez znakarza oznaczeń szlaku turystycznego oraz ścieżki dydaktycznej pomijam milczeniem, już dość wielokrotnie na ten temat pisałem….
Kaltwasser to przedwojenna nazwa obecnej osady Studená Voda, która znajduje się około 2 kilometrów na północny wschód od miejsca gdzie stoi drogowskaz. Osada ta znajduje się po drugiej stronie granicy niż miejsce, gdzie stoi drogowskaz.
Skoro drogowskaz pokazuje kierunek do Kalwasser, to musiała tam prowadzić jakaś droga a co najmniej ścieżka. Przeglądnąłem chyba wszystkie mi znane stare mapy tej okolicy i na większości z map nie było zaznaczonej tej drogi w całości.
Przebieg drogi odnajduję jedynie na mapie z 1930 roku, co ciekawe, na tej mapie droga pomiędzy Passendorf (Pasterką) i Kalwasser (Studená Voda) została dodatkowo uwypuklona przerywaną czarną linią. Drogowskaz znajduje się co prawda nie na linii tego zaznaczenia (na mapie lokalizacja drogowskazu jest na prostopadłym rozwidleniu na wschód od Passendorf), niemniej jednak droga od drogowskazu w stronę Kalwasser na tej mapie również istnieje.
źródło mapy: bu.uni.wroc.pl
Ostatni ‚ślad’ tej drogi zaznaczonej w całości odnajduję jeszcze na czeskiej mapie z 1952 roku, na której jeszcze obszary po polskiej stronie mają niemieckie nazewnictwo. Wszystkie pozostałe mapy wydane po 1945 roku, które przejrzałem, tej drogi już zaznaczonej nie mają.
źródło mapy: archivnimapy.cuzk.cz
Wyraźny ślad dawnej drogi łączącej Passendorf i Kaltwasser odnajduję jeszcze na cieniowanej mapie terenu.
źródło mapy cieniowanej: geoportal.gov.pl
Tyle teorii na temat drogi do Kaltwasser, pora na praktykę 🙂
Droga do Kaltwasser – po stronie polskiej…
Odcinek drogi od drogowskazu do granicy można odnaleźć na przedwojennych mapach. Poniższa mapa z 1912 roku pokazuję, że droga dochodziła do granicy przy ówczesnym znaku granicznym nr 226.
źródło mapy: amzp.pl
Pierwsze kilkadziesiąt metrów tej drogi od drogowskazu prowadzi obecnym żółtym szlakiem turystycznym. W miejscu gdzie szlak odbija w prawo droga prowadziła dalej prosto.
Interesujące jest to, że ślad dawnej drogi do Kaltwasser dzisiaj jest ‚wydeptany’ – widać że dawna ścieżka jest używana.
Tuż przed granicą ścieżka zaczyna prowadzić wśród skał. Ciągle jednak dostrzec można jej przebieg.
Droga do Kaltwasser – krzyż/kapliczka…
To była dla mnie przez kilka lat największa zagadka na całej trasie dawnej drogi z Passendorf do Kaltwasser. Tuż przed granicą (patrząc od obecnej strony polskiej) przy drodze zaznaczony jest na mapach krzyż albo kapliczka.
Oznaczenie krzyża/kapliczki odnajduję na mapach z 1912, 1929 oraz 1952 roku.
W terenie miejsce to znajduje się pośród skał. Rozglądając się uważnie jedyną ‚podejrzaną rzecz’ jaką zauważam to ślady metalowych mocowań na skale kilka metrów nad ziemią tuż obok granicy. Czy to jest ślad oznaczonego na dawnych mapach krzyża/kapliczki?
Odpowiedź na to pytanie w postaci zdjęć zrobionych w latach 80-tych XX wieku dostaję w grudniu 2017 roku od pana Marka Kledzika. Rzeczywiście na tych metalowych mocowaniach umieszczona była mała kapliczka.
autor zdjęć z 1985 roku: Marek Kledzik
Tak oto jedna z ‚tajemnic na ścieżce w bok’ została rozwiązana. Dodam tylko, że ta sprawa nurtowała mnie od 2014 roku a rozwiązanie zagadki krzyża/kapliczki było powodem napisania tego wpisu po ponad 3 latach 🙂
Droga do Kaltwasser – granica…
Dawna droga łącząca Passendorf z Kaltwasser przecina dzisiejszą granicę polsko-czeską w miejscu obecnego znaku granicznego nr 181/13
źródło mapy: statnihranice.cz
Tak wyglądało to miejsce w 1985 roku (widoczna jeszcze drewniana kapliczka na skale)…
autor zdjęcia: Marek Kledzik
… a tak trzydzieści lat później:
Na skale, gdzie wykuty został dzisiejszy znak graniczny 181/13 dostrzec można również dawne oznaczenia graniczne – ‚N 37’ wykute wraz z datą ‚1787’.
Oznaczenia te były naniesione na XIX-wieczną mapę katastralną.
źródło mapy: archivnimapy.cuzk.cz
Idąc wzdłuż granicy na wschód, kilkadziesiąt metrów od miejsca, gdzie dawna droga do Kaltwasser przecina granice jest nawet widok na okolicę 🙂
Sama droga natomiast schodzi od granicy w dół…
Droga do Kaltwasser – strona czeska…
O ile po stronie polskiej droga idzie praktycznie ‚po płaskim’, o tyle po stronie czeskiej jak przystało na Góry Stołowe droga prowadzi stromo w dół pokonując ponad 300 metrów różnicy wysokości pomiędzy granicą państwową a osadą Studená Voda (Kalwasser).
źródło mapy: mapire.eu
źródło mapy: archivnimapy.cuzk.cz
Początkowe kilkaset metrów drogi po stronie czeskiej to stroma wąska ścieżka. Na ścieżce zauważyć można pozostałości starych kamiennych stopni, które w przeszłości zapewne równo ułożone w formie schodów ułatwiały wędrówkę tym traktem.
Zauważyłem ciekawą rzecz – otóż po stronie czeskiej ściezka ta jest ‚zadbana’ to znaczy przejść nią można bez żadnych problemów, a wiatrołomy, które ją zagradzały są usunięte.
Mniej więcej w połowie odcinka po stronie czeskiej ścieżka dochodzi do rozwidlenia dróg leśnych przy drewnianej ambonie.
Na krzyżówce ponownie widok na okolicę, tym razem mocno ograniczony przez drzewa.
Od krzyżówki droga do osady Studená Voda (Kalwasser) była już normalną drogą leśną, dzisiaj już jednak całkowicie nieużywaną. Można oczywiścię nią dalej przejść (pierwsze sto metrów jest jednak całkowicie zawalone przez wiatrołomy) idąc miejscami po kolana w liściach, które opadły na drogę przez wiele lat.
Droga od krzyżówki w stronę zachodnią poprowadzi w kierunku Machowskiego Krzyża, natomiast na wschód – niestety w tym kierunku stoi tabliczka: „rezerwat ścisły”… tam prowadziła ścieżka na granicę w kierunku Białej Skały.
Opisane miejsce znajduje się na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych poza znakowanymi szlakami pieszymi.
Ścieżką w bok... 
Bardzo ciekawa historia, dziękuję za jej przybliżenie. Jednocześnie podziwiam upartość w dochodzeniu do źródeł, która prowadzi do osiągnięcia celu. Pozdrawiam
To jest lepsze od świetnego kryminalu, zwłaszcza gdy się te rejony samemu penetrowało i trochę zna. Oczywiscie bez wnikliwości i możliwości Pana. Tak po amatorsku, ale zawsze z odniesionymi potężnymi wrażeniami. Dzięki.
Ciekawa jest też Ścieżka Skalnej Rzeźby – od Wodospadu Pośny aż do Białej Skały jest to wyraźny chodnik, zbudowany z kamiennych bloków. Nie wiem czy ma przedłużenie w stronę opisywanej ścieżki do Kaltwasser.
Ta ścieżka jest tylko po obecnej polskiej stronie, nie ma ona swojego dalszego ciągu w stronę Czech.
Pozdrawiam.
Tak mi się też wydawało, gdy nie mogłem znaleźć jej dalszego przebiegu w terenie. Ciekawe czy projekt jej budowy nie przewidywał dalszego ciągu, czy nie został dokonczony…
To jest odcinek Wambierzyckiej Scieżki, która z Polic biegła przez Slavne, Machowski Krzyż, Kaltwasser, Radków do Wambierzyc. Mnóstwo świątków można znaleźć na początku i końcu trasy, szkoda, że środek taki nie bardzo do przebycia.
Schodząc tą ścieżką w stronę Kaltwasser przecinamy drogę leśną, która prowadzi do bożanowskiego kamieniołomu. Przed kamieniołomem po prawej stronie drogi znajdują się pozostałości XIV-wiecznego grodu (Raubeschloss). Był drewniany więc nic z niego nie zostało, ale nadal widać jego ślady w rzeźbie terenu.